霍光传(节选)

作者介绍

赏析

huò guāng chuán jié xuǎn
霍光传(节选)

huò guāng, zì zi mèng, piào qí jiāng jūn qù bìng dì yě.
霍光，字子孟，票骑将军去病弟也。
fù zhōng rú, hé dōng píng yáng rén yě, yǐ xiàn lì jǐ shì píng yáng hòu jiā, yǔ shì zhě wèi shǎo ér sī tōng ér shēng qù bìng.
父中孺，河东平阳人也，以县吏给事平阳侯家，与侍者卫少儿私通而生去病。
zhōng rú lì bì guī jiā, qǔ fù shēng guāng, yīn jué bù xiāng wén.
中孺吏毕归家，娶妇生光，因绝不相闻。
jiǔ zhī, shǎo ér nǚ dì zǐ fū de xìng yú wǔ dì, lì wèi huáng hòu, qù bìng yǐ huáng hòu zǐ zi guì xìng.
久之，少儿女弟子夫得幸于武帝，立为皇后，去病以皇后姊子贵幸。
jì zhuàng dà, nǎi zì zhī fù wèi huò zhōng rú, wèi jí qiú wèn, huì wèi piào qí jiāng jūn jī xiōng nú, dào chū hé dōng, hé dōng tài shǒu jiāo yíng, fù nǔ shǐ xiān qū zhì píng yáng chuán shě, qiǎn lì yíng huò zhōng rú.
既壮大，乃自知父为霍中孺，未及求问，会为票骑将军击匈奴，道出河东，河东太守郊迎，负弩矢先驱至平阳传舍，遣吏迎霍中孺。
zhōng rú qū rù bài yè, jiāng jūn yíng bài, yīn guì yuē:" qù bìng bù zǎo zì zhī wèi dà rén yí tǐ yě.
中孺趋入拜谒，将军迎拜，因跪曰：“去病不早自知为大人遗体也。
" zhōng rú fú fú kòu tóu, yuē:" lǎo chén dé tuō mìng jiāng jūn, cǐ tiān lì yě.
”中孺扶服叩头，曰：“老臣得托命将军，此天力也。
" qù bìng dà wéi zhōng rú mǎi tián zhái nú bì ér qù.
”去病大为中孺买田宅奴婢而去。
hái, fù guò yān, nǎi jiāng guāng xī zhì cháng ān, shí nián shí yú suì, rèn guāng wèi láng, shāo qiān zhū cáo shì zhōng.
还，复过焉，乃将光西至长安，时年十余岁，任光为郎，稍迁诸曹侍中。
qù bìng sǐ hòu, guāng wèi fèng chē dū wèi guāng lù dài fu, chū zé fèng chē, rù shì zuǒ yòu, chū rù jìn tà èr shí yú nián, xiǎo xīn jǐn shèn, wèi cháng yǒu guò, shén jiàn qīn xìn.
去病死后，光为奉车都尉光禄大夫，出则奉车，入侍左右，出入禁闼二十余年，小心谨慎，未尝有过，甚见亲信。
zhēng hé èr nián, wèi tài zǐ wèi jiāng chōng suǒ bài, ér yàn wáng dàn guǎng líng wáng xū jiē duō guò shī.
征和二年，卫太子为江充所败，而燕王旦、广陵王胥皆多过失。
shì shí shàng nián lǎo, chǒng jī gōu yì zhào jié yú yǒu nán, shàng xīn yù yǐ wéi sì, mìng dà chén fǔ zhī.
是时上年老，宠姬钩弋赵倢伃有男，上心欲以为嗣，命大臣辅之。
chá qún chén wéi guāng rèn dà zhòng, kě shǔ shè jì.
察群臣唯光任大重，可属社稷。
shàng nǎi shǐ huáng mén huà zhě huà zhōu gōng fù chéng wáng cháo zhū hóu yǐ cì guāng.
上乃使黄门画者画周公负成王朝诸侯以赐光。
hòu yuán èr nián chūn, shàng yóu wǔ zhà gōng, bìng dǔ, guāng tì qì wèn yuē:" rú yǒu bù huì, shuí dāng sì zhě?" shàng yuē:" jūn wèi yù qián huà yì xié? lì shǎo zǐ, jūn xíng zhōu gōng zhī shì.
后元二年春，上游五柞宫，病笃，光涕泣问曰：“如有不讳，谁当嗣者？”上曰：“君未谕前画意邪？立少子，君行周公之事。
" shàng yǐ guāng wèi dà sī mǎ dà jiàng jūn, rì dī wèi chē qí jiāng jūn, jí tài pú shàng guān jié wèi zuǒ jiāng jūn, sōu sù dū wèi sāng hóng yáng wèi yù shǐ dà, jiē bài wò nèi chuáng xià, shòu yí zhào fǔ shǎo zhǔ.
”上以光为大司马大将军，日磾为车骑将军，及太仆上官桀为左将军，搜粟都尉桑弘羊为御史大，皆拜卧内床下，受遗诏辅少主。
míng rì, wǔ dì bēng, tài zǐ xiāo zūn hào, shì wèi xiào zhāo huáng dì.
明日，武帝崩，太子枭尊号，是为孝昭皇帝。
dì nián bā suì, zhèng shì yī jué yú guāng.
帝年八岁，政事一决于光。
yí zhào fēng guāng wèi bó lù hóu.
遗诏封光为博陆侯。
guāng wéi rén chén jìng xiáng shěn, cháng cái qī chǐ sān cùn, bái xī, shū méi mù, měi xū rán.
光为人沉静详审，长才七尺三寸，白皙，疏眉目，美须髯。
měi chū rù xià diàn mén, zhǐ jìn yǒu cháng chù, láng pú yè qiè shí shì zhī, bù shī chǐ cùn, qí zī xìng duān zhèng rú cǐ.
每出入下殿门，止进有常处，郎仆射窃识视之，不失尺寸，其资性端正如此。
chū fǔ yòu zhǔ, zhèng zì jǐ chū, tiān xià xiǎng wén qí fēng cǎi.
初辅幼主，政自己出，天下想闻其风采。
diàn zhōng cháng yǒu guài, yī yè qún chén xiāng jīng, guāng zhào shàng fú xǐ láng láng bù kěn shòu guāng.
殿中尝有怪，一夜群臣相惊，光召尚符玺郎郎不肯授光。
guāng yù duó zhī, láng àn jiàn yuē:" chén tóu kě dé, xǐ bù kě de yě!" guāng shén yì zhī.
光欲夺之，郎按剑曰：“臣头可得，玺不可得也！”光甚谊之。
míng rì, zhào zēng cǐ láng zhì èr děng.
明日，诏增此郎秩二等。
zhòng shù mò bù duō guāng.
众庶莫不多光。
guāng yǔ zuǒ jiāng jūn jié jié hūn xiāng qīn, guāng cháng nǚ wèi jié zǐ ān qī, yǒu nǚ nián yǔ dì xiāng pèi, jié yīn dì zǐ è yì gài zhǔ nèi ān nǚ hòu gōng wèi jié yú, shù yuè lì wèi huáng hòu.
光与左将军桀结婚相亲，光长女为桀子安妻，有女年与帝相配，桀因帝姊鄂邑盖主内安女后宫为倢伃，数月立为皇后。
fù ān wèi piào qí jiāng jūn, fēng sāng lè hóu.
父安为票骑将军，封桑乐侯。
guāng shí xiū mù chū, jié zhé rù dài guāng jué shì.
光时休沐出，桀辄入代光决事。
jié fù zǐ jì zūn shèng, ér dé cháng gōng zhǔ.
桀父子既尊盛，而德长公主。
gōng zhǔ nèi háng bù xiū, jìn xìng hé jiān dīng wài rén.
公主内行不修，近幸河间丁外人。
jié ān yù wèi wài rén qiú fēng, xìng yī guó jiā gù shì yǐ liè hóu shàng gōng zhǔ zhě, guāng bù xǔ.
桀、安欲为外人求封，幸依国家故事以列侯尚公主者，光不许。
yòu wèi wài rén qiú guāng lù dài fu, yù lìng dé zhào jiàn, yòu bù xǔ.
又为外人求光禄大夫，欲令得召见，又不许。
zhǎng zhǔ dà yǐ shì yuàn guāng.
长主大以是怨光。
ér jié ān shù wèi wài rén qiú guān jué fú néng dé, yì cán.
而桀、安数为外人求官爵弗能得，亦惭。
zì xiān dì shí, jié yǐ wèi jiǔ qīng, wèi zài guāng yòu.
自先帝时，桀已为九卿，位在光右。
jí fù zǐ bìng wèi jiāng jūn, yǒu jiāo fáng zhōng gōng zhī zhòng, huáng hòu qīn ān nǚ, guāng nǎi qí wài zǔ, ér gù zhuān zhì cháo shì, yóu shì yǔ guāng zhēng quán.
及父子并为将军，有椒房中宫之重，皇后亲安女，光乃其外祖，而顾专制朝事，由是与光争权。
yàn wáng dàn zì yǐ zhāo dì xiōng, cháng huái yuàn wàng.
燕王旦自以昭帝兄，常怀怨望。
jí yù shǐ dài fū sāng hóng yáng jiàn zào jiǔ què yán tiě, wèi guó xìng lì, fá qí gōng, yù wèi zǐ dì dé guān, yì yuàn hèn guāng.
及御史大夫桑弘羊建造酒榷盐铁，为国兴利，伐其功，欲为子弟得官，亦怨恨光。
yú shì gài zhǔ shàng guān jié ān jí hóng yáng jiē yǔ yàn wáng dàn tōng móu, zhà lìng rén wéi yàn wáng shàng shū, yán guāng chū dōu yì yǔ lín, dào shàng chēng bì, tài guān xiān zhì yòu yǐn sū wǔ qián shǐ xiōng nú, jū liú èr shí nián bù jiàng, hái nǎi wèi diǎn shǔ guó, ér dà jiàng jūn zhǎng shǐ chǎng wáng gōng wèi sōu sù dū wèi yòu shàn diào yì mò fǔ xiào wèi guāng zhuān quán zì zì, yí yǒu fēi cháng, chén dàn yuàn guī fú xǐ, rù sù wèi, chá jiān chén biàn.
于是盖主、上官桀、安及弘羊皆与燕王旦通谋，诈令人为燕王上书，言光出都肄羽林，道上称跸，太官先置；又引苏武前使匈奴，拘留二十年不降，还乃为典属国，而大将军长史敞亡功为搜粟都尉；又擅调益莫府校尉；光专权自恣，疑有非常，臣旦愿归符玺，入宿卫，察奸臣变。
hòu sī guāng chū mù rì zòu zhī.
候司光出沐日奏之。
jié yù cóng zhōng xià qí shì, sāng hóng yáng dāng yǔ zhū dà chén gòng zhí tuì guāng.
桀欲从中下其事，桑弘羊当与诸大臣共执退光。
shū zòu, dì bù kěn xià.
书奏，帝不肯下。
míng dàn, guāng wén zhī, zhǐ huà shì zhōng bù rù.
明旦，光闻之，止画室中不入。
shàng wèn:" dà jiàng jūn ān zài?" zuǒ jiāng jūn jié duì yuē:" yǐ yàn wáng gào qí zuì, gù bù gǎn rù.
上问：“大将军安在？”左将军桀对曰：“以燕王告其罪，故不敢入。
" yǒu zhào zhào dà jiàng jūn.
”有诏召大将军。
guāng rù, miǎn guàn jūn dùn shǒu xiè, shàng yuē:" jiāng jūn guān.
光入，免冠军顿首谢，上曰：“将军冠。
zhèn zhī shì shū zhà yě, jiāng jūn wáng zuì.
朕知是书诈也，将军亡罪。
" guāng yuē:" bì xià hé yǐ zhī zhī?" shàng yuē:" jiāng jūn zhī guǎng míng, dōu láng shǔ ěr.
”光曰：“陛下何以知之？”上曰：“将军之广明，都郎属耳。
diào xiào wèi yǐ lái wèi néng shí rì, yàn wáng hé yǐ dé zhī zhī? qiě jiāng jūn wèi fēi, bù xū xiào wèi.
调校尉以来未能十日，燕王何以得知之？且将军为非，不须校尉。
" shì shí dì nián shí sì, shàng shū zuǒ yòu jiē jīng, ér shàng shū zhě guǒ wáng, bǔ zhī shén jí.
”是时帝年十四，尚书左右皆惊，而上书者果亡，捕之甚急。
jié děng jù, bái shàng:" xiǎo shì bù zú suì.
桀等惧，白上：“小事不足遂。
" shàng bù tīng.
”上不听。
hòu jié dǎng yǔ yǒu zèn guāng zhě, shàng zhé nù yuē:" dà jiàng jūn zhōng chén, xiān dì suǒ shǔ yǐ fǔ zhèn shēn, gǎn yǒu huǐ zhě zuò zhī.
后桀党与有谮光者，上辄怒曰：“大将军忠臣，先帝所属以辅朕身，敢有毁者坐之。
" zì shì jié děng bù gǎn fù yán, nǎi móu lìng cháng gōng zhǔ zhì jiǔ qǐng guāng, fú bīng gé shā zhī, yīn fèi dì, yíng lì yàn wáng wèi tiān zǐ.
”自是桀等不敢复言，乃谋令长公主置酒请光，伏兵格杀之，因废帝，迎立燕王为天子。
shì fā jué, guāng jǐn zhū jié ān hóng yáng wài rén zōng zú.
事发觉，光尽诛桀、安、弘羊、外人宗族。
yàn wáng gài zhǔ jiē zì shā.
燕王、盖主皆自杀。
guāng wēi zhèn hǎi nèi.
光威震海内。
zhāo dì jì guān, suì wěi rèn guāng, qì shí sān nián, bǎi xìng chōng shí, sì yí bīn fú.
昭帝既冠，遂委任光，迄十三年，百姓充实，四夷宾服。
yuán píng yuán nián, zhāo dì bēng, wáng sì.
元平元年，昭帝崩，亡嗣。
wǔ dì liù nán dú yǒu guǎng líng wáng xū zài, qún chén yì suǒ lì, xián chí guǎng líng wáng.
武帝六男独有广陵王胥在，群臣议所立，咸持广陵王。
wáng běn yǐ xíng shī dào, xiān dì suǒ bù yòng.
王本以行失道，先帝所不用。
guāng nèi bù zì ān.
光内不自安。
láng yǒu shàng shū yán:" zhōu tài wáng fèi tài bó lì wáng jì, wén wáng shè bó yì kǎo lì wǔ wáng, wéi zài suǒ yí, suī fèi zhǎng lì shǎo kě yě.
郎有上书言：“周太王废太伯立王季，文王舍伯邑考立武王，唯在所宜，虽废长立少可也。
guǎng líng wáng bù kě yǐ chéng zōng miào.
广陵王不可以承宗庙。
" yán hé guāng yì.
”言合光意。
guāng yǐ qí shū shì chéng xiàng chǎng děng, zhuó láng wèi jiǔ jiāng tài shǒu, jí rì chéng huáng tài hòu zhào, qiǎn xíng dà hóng lú shì shào fǔ lè chéng zōng zhèng dé guāng lù dài fu jí zhōng láng jiàng lì hàn yíng chāng yì wáng hè.
光以其书视丞相敞等，擢郎为九江太守，即日承皇太后诏，遣行大鸿胪事少府乐成、宗正德、光禄大夫吉、中郎将利汉迎昌邑王贺。
hè zhě, wǔ dì sūn, chāng yì āi wáng zǐ yě.
贺者，武帝孙，昌邑哀王子也。
jì zhì, jí wèi, xíng yín luàn.
既至，即位，行淫乱。
guāng yōu mèn, dú yǐ wèn suǒ qīn gù lì dà sī nóng tián yán nián.
光忧懑，独以问所亲故吏大司农田延年。
yán nián yuē:" jiāng jūn wèi guó zhù shí, shěn cǐ rén bù kě, hé bù jiàn bái tài hòu, gèng xuǎn xián ér lì zhī?" guāng yuē:" jīn yù rú shì, yú gǔ cháng yǒu cǐ fǒu?" yán nián yuē:" yī yǐn xiāng yīn, fèi tài jiǎ yǐ ān zōng miào, hòu shì chēng qí zhōng.
延年曰：“将军为国柱石，审此人不可，何不建白太后，更选贤而立之？”光曰：“今欲如是，于古尝有此否？”延年曰：“伊尹相殷，废太甲以安宗庙，后世称其忠。
jiāng jūn ruò néng xíng cǐ, yì hàn zhī yī yǐn yě.
将军若能行此，亦汉之伊尹也。
" guāng nǎi yǐn yán nián jǐ shì zhōng, yīn yǔ chē qí jiāng jūn zhāng ān shì tú jì, suì zhào chéng xiàng yù shǐ jiāng jūn liè hóu zhōng èr qiān dàn dài fū bó shì huì yì wèi yāng gōng.
”光乃引延年给事中，阴与车骑将军张安世图计，遂召丞相、御史、将军、列侯、中二千石、大夫、博士会议未央宫。
guāng yuē:" chāng yì wáng xíng hūn luàn, kǒng wēi shè jì, rú hé?" qún chén jiē jīng è shī sè, mò gǎn fā yán, dàn wěi wěi ér yǐ.
光曰：“昌邑王行昏乱，恐危社稷，如何？”群臣皆惊鄂失色，莫敢发言，但唯唯而已。
tián yán nián qián, lí xí àn jiàn, yuē:" xiān dì shǔ jiāng jūn yǐ yòu gū, jì jiāng jūn yǐ tiān xià, yǐ jiāng jūn zhōng xián néng ān liú shì yě.
田延年前，离席按剑，曰：“先帝属将军以幼孤，寄将军以天下，以将军忠贤能安刘氏也。
jīn qún xià dǐng fèi, shè jì jiāng qīng, qiě hàn zhī chuán shì cháng wèi xiào zhě, yǐ zhǎng yǒu tiān xià, lìng zōng miào xuè shí yě.
今群下鼎沸，社稷将倾，且汉之传谥常为孝者，以长有天下，令宗庙血食也。
rú lìng hàn jiā jué sì, jiāng jūn suī sǐ, hé miàn mù jiàn xiān dì yú dì xià hū? jīn rì zhī yì, bù dé xuán zhǒng.
如令汉家绝祀，将军虽死，何面目见先帝于地下乎？今日之议，不得旋踵。
qún chén hòu yīng zhě, chén qǐng jiàn zhǎn zhī.
群臣后应者，臣请剑斩之。
" guāng xiè yuē:" jiǔ qīng zé guāng shì yě.
”光谢曰：“九卿责光是也。
tiān xià xiōng xiōng bù ān, guāng dāng shòu nàn.
天下匈匈不安，光当受难。
" yú shì yì zhě jiē kòu tóu, yuē:" wàn xìng zhī mìng zài yú jiāng jūn, wéi dà jiàng jūn lìng.
”于是议者皆叩头，曰：“万姓之命在于将军，唯大将军令。
" guāng jí yǔ qún chén jù jiàn bái tài hòu, jù chén chāng yì wáng bù kě yǐ chéng zōng miào zhuàng.
”光即与群臣俱见白太后，具陈昌邑王不可以承宗庙状。
huáng tài hòu nǎi chē jià xìng wèi yāng chéng míng diàn, zhào zhū jìn mén wú nèi chāng yì qún chén.
皇太后乃车驾幸未央承明殿，诏诸禁门毋内昌邑群臣。
wáng rù cháo tài hòu hái, chéng niǎn yù guī wēn shì, zhōng huáng mén huàn zhě gè chí mén shàn, wáng rù, mén bì, chāng yì qún chén bù dé rù.
王入朝太后还，乘辇欲归温室，中黄门宦者各持门扇，王入，门闭，昌邑群臣不得入。
wáng yuē:" hé wéi?" dà jiàng jūn guì yuē:" yǒu huáng tài hòu zhào, wú nèi chāng yì qún chén.
王曰：“何为？”大将军跪曰：“有皇太后诏，毋内昌邑群臣。
" wáng yuē:" xú zhī, hé nǎi jīng rén rú shì!" guāng shǐ jìn qū chū chāng yì qún chén, zhì jīn mǎ mén wài.
”王曰：“徐之，何乃惊人如是！”光使尽驱出昌邑群臣，置金马门外。
chē qí jiāng jūn ān shì jiāng yǔ lín qí shōu fù èr bǎi yú rén, jiē sòng tíng wèi zhào yù.
车骑将军安世将羽林骑收缚二百余人，皆送廷尉诏狱。
lìng gù zhāo dì shì zhōng zhōng chén shì shǒu wáng.
令故昭帝侍中中臣侍守王。
guāng chì zuǒ yòu:" jǐn sù wèi, zú yǒu wù gù zì cái, lìng wǒ fù tiān xià, yǒu shā zhǔ míng.
光敕左右：“谨宿卫，卒有物故自裁，令我负天下，有杀主名。
" wáng shàng wèi zì zhī dāng fèi, wèi zuǒ yòu:" wǒ gù qún chén cóng guān ān dé zuì, ér dà jiàng jūn jǐn xì zhī hū?" qǐng zhī, yǒu tài hòu zhào zhào wáng.
”王尚未自知当废，谓左右：“我故群臣从官安得罪，而大将军尽系之乎？”顷之，有太后诏召王。
wáng wén zhào, yì kǒng, nǎi yuē:" wǒ ān dé zuì ér zhào wǒ zāi!" tài hòu bèi zhū rú, shèng fú zuò wǔ zhàng zhōng, shì yù shù bǎi rén jiē chí bīng, qī mén wǔ shì bì jǐ, chén liè diàn xià.
王闻召，意恐，乃曰：“我安得罪而召我哉！”太后被珠襦，盛服坐武帐中，侍御数百人皆持兵，期门武士陛戟，陈列殿下。
qún chén yǐ cì shàng diàn, zhào chāng yì wáng fú qián tīng zhào.
群臣以次上殿，召昌邑王伏前听诏。
guāng yǔ qún chén lián míng zòu wáng, huāng yín mí huò, shī dì wáng lǐ yì, luàn hàn zhì dù, dāng fèi.
光与群臣连名奏王，……荒淫迷惑，失帝王礼谊，乱汉制度，……当废。
huáng tài hòu zhào yuē:" kě.
……皇太后诏曰：“可。
" guāng lìng wáng qǐ bài shòu zhào, wáng yuē:" wén tiān zǐ yǒu zhēng chén qī rén, suī wú dào bù shī tiān xià.
”光令王起拜受诏，王曰：“闻天子有争臣七人，虽无道不失天下。
" guāng yuē:" huáng tài hòu zhào fèi, ān dé tiān zǐ!" nǎi jí chí qí shǒu, jiě tuō qí xǐ zǔ, fèng shàng tài hòu, fú wáng xià diàn, chū jīn mǎ mén, qún chén suí sòng.
”光曰：“皇太后诏废，安得天子！”乃即持其手，解脱其玺组，奉上太后，扶王下殿，出金马门，群臣随送。
wáng xī miàn bài, yuē:" yú gàng bù rèn hàn shì.
王西面拜，曰：“愚戆不任汉事。
" qǐ jiù shèng yú fù chē.
”起就乘舆副车。
dà jiàng jūn guāng sòng zhì chāng yì dǐ, guāng xiè yuē:" wáng xíng zì jué yú tiān, chén děng nú qiè, bù néng shā shēn bào dé.
大将军光送至昌邑邸，光谢曰：“王行自绝于天，臣等驽怯，不能杀身报德。
chén níng fù wáng, bù gǎn fù shè jì.
臣宁负王，不敢负社稷。
yuàn wáng zì ài, chén zhǎng bù fù jiàn zuǒ yòu.
愿王自爱，臣长不复见左右。
" guāng tì qì ér qù.
”光涕泣而去。
qún chén zòu yán:" gǔ zhě fèi fàng zhī rén píng yú yuǎn fāng, bù jí yǐ zhèng, qǐng xǐ wáng hè hàn zhōng fáng líng xiàn.
群臣奏言：“古者废放之人屏于远方，不及以政，请徙王贺汉中房陵县。
" tài hòu zhào guī hè chāng yì, cì tāng mù yì èr qiān hù.
”太后诏归贺昌邑，赐汤沐邑二千户。
chāng yì qún chén zuò wáng fǔ dǎo zhī yì, xiàn wáng yú è, guāng xī zhū shā èr bǎi yú rén.
昌邑群臣坐亡辅导之谊，陷王于恶，光悉诛杀二百余人。
chū sǐ, hào hū shì zhōng yuē:" dāng duàn bù duàn, fǎn shòu qí luàn.
出死，号呼市中曰：“当断不断，反受其乱。
" guāng zuò tíng zhōng, huì chéng xiàng yǐ xià yì dìng suǒ lì.
”光坐庭中，会丞相以下议定所立。
guǎng líng wáng yǐ qián bù yòng, jí yàn cì wáng fǎn zhū, qí zi bù zài yì zhōng.
广陵王已前不用，及燕刺王反诛，其子不在议中。
jìn qīn wéi yǒu wèi tài zǐ sūn hào huáng zēng sūn zài mín jiān, xián chēng shù yān.
近亲唯有卫太子孙号皇曾孙在民间，咸称述焉。
guāng suì yǔ chéng xiàng chǎng děng shàng zòu yuē:" lǐ yuē:' rén dào qīn qīn gù zūn zǔ, zūn zǔ gù jìng zōng.
光遂与丞相敞等上奏曰：“《礼》曰：‘人道亲亲故尊祖，尊祖故敬宗。
' dà zōng wáng sì, zé zhī zǐ sūn xián zhě wèi sì.
’大宗亡嗣，择支子孙贤者为嗣。
xiào wǔ huáng dì zēng sūn bìng yǐ, wǔ dì shí yǒu zhào yè tíng yǎng shì, zhì jīn nián shí bā, shī shòu shī lún yǔ xiào jīng, gōng xíng jié jiǎn, cí rén ài rén, kě yǐ sì xiào zhāo huáng dì hòu, fèng chéng zǔ zōng miào, zi wàn xìng.
孝武皇帝曾孙病已，武帝时有诏掖庭养视，至今年十八，师受《诗》、《论语》、《孝经》，躬行节俭，慈仁爱人，可以嗣孝昭皇帝后，奉承祖宗庙，子万姓。
chén mèi sǐ yǐ wén.
臣昧死以闻。
" huáng tài hòu zhào yuē:" kě.
”皇太后诏曰：“可。
" guāng qiǎn zōng zhèng liú dé zhì zēng sūn jiā shàng guān lǐ, xǐ mù cì yù yī, tài pú yǐ líng chē yíng zēng sūn jiù zhāi zōng zhèng fǔ, rù wèi yāng gōng jiàn huáng tài hòu, fēng wèi yáng wǔ hòu.
”光遣宗正刘德至曾孙家尚冠里，洗沐赐御衣，太仆以軨车迎曾孙就斋宗正府，入未央宫见皇太后，封为阳武侯。
ér guāng fèng shàng huáng dì xǐ shòu, yè yú gāo miào, shì wèi xiào xuān huáng dì.
而光奉上皇帝玺绶，谒于高庙，是为孝宣皇帝。
míng nián, xià zhào yuē:" fū bāo yǒu dé, shǎng yuán gōng, gǔ jīn tōng yì yě.
明年，下诏曰：“夫褒有德，赏元功，古今通谊也。
dà sī mǎ dà jiàng jūn guāng sù wèi zhōng zhèng, xuān dé míng ēn, shǒu jié bǐng yì, yǐ ān zōng miào.
大司马大将军光宿卫忠正，宣德明恩，守节秉谊，以安宗庙。
qí yǐ hé běi dōng wǔ yáng yì fēng guāng wàn qī qiān hù.
其以河北、东武阳益封光万七千户。
" yǔ gù suǒ shí fán èr wàn hù.
”与故所食凡二万户。
shǎng cì qián hòu huáng jīn qī qiān jīn, qián liù qiān wàn, zá zēng sān wàn pǐ, nú bì bǎi qī shí rén, mǎ èr qiān pǐ, jiǎ dì yī qū.
赏赐前后黄金七千斤，钱六千万，杂缯三万匹，奴婢百七十人，马二千匹，甲第一区。
zì zhāo dì shí, guāng zǐ yǔ jí xiōng sūn yún jiē zhōng láng jiàng, yún dì shān fèng chē dū wèi shì zhōng, lǐng hú yuè bīng.
自昭帝时，光子禹及兄孙云皆中郎将，云弟山奉车都尉侍中，领胡越兵。
guāng liǎng nǚ xù wèi dōng xī gōng wèi wèi, kūn dì zhū xù wài sūn jiē fèng cháo qǐng, wèi zhū cáo dài fū, qí dū wèi jǐ shì zhōng.
光两女婿为东西宫卫尉，昆弟、诸婿、外孙皆奉朝请，为诸曹大夫，骑都尉、给事中。
dǎng qīn lián tǐ, gēn jù yú cháo tíng.
党亲连体，根据于朝廷。
guāng zì hòu yuán bǐng chí wàn jī, jí shàng jí wèi, nǎi guī zhèng.
光自后元秉持万机，及上即位，乃归政。
shàng qiān ràng bù shòu, zhū shì jiē xiān guān bái guāng, rán hòu zòu yù tiān zǐ.
上谦让不受，诸事皆先关白光，然后奏御天子。
guāng měi cháo jiàn, shàng xū jǐ liǎn róng, lǐ xià zhī yǐ shèn.
光每朝见，上虚己敛容，礼下之已甚。
guāng bǐng zhèng qián hòu èr shí nián.
光秉政前后二十年。
dì jié èr nián chūn bìng dǔ, chē jià zì lín wèn guāng bìng, shàng wèi zhī tì qì.
地节二年春病笃，车驾自临问光病，上为之涕泣。
guāng shàng shū xiè ēn yuē:" yuàn fēn guó yì sān qiān hù, yǐ fēng xiōng sūn fèng chē dū wèi shān wèi liè hóu, fèng xiōng piào qí jiāng jūn qù bìng sì.
光上书谢恩曰：“愿分国邑三千户，以封兄孙奉车都尉山为列侯，奉兄骠骑将军去病祀。
" shì xià chéng xiàng yù shǐ, jí rì bài guāng zǐ yǔ wèi yòu jiāng jūn.
”事下丞相御史，即日拜光子禹为右将军。
guāng hōng, shàng jí huáng tài hòu qīn lín guāng sàng.
光薨，上及皇太后亲临光丧。
tài zhōng dài fū rèn xuān yǔ shì yù shǐ wǔ rén chí jié hù sāng shì.
太中大夫任宣与侍御史五人持节护丧事。
zhōng èr qiān dàn zhì mò fǔ zhǒng shàng.
中二千石治莫府冢上。
cì jīn qián zēng xù xiù bèi bǎi lǐng, yī wǔ shí qiè, bì zhū jī yù yī, zǐ gōng biàn fáng huáng cháng tí còu gè yī jù, cōng mù wài zāng guǒ shí wǔ jù.
赐金钱、缯絮、绣被百领，衣五十箧，璧珠玑玉衣，梓宫、便房、黄肠题凑各一具，枞木外臧椁十五具。
dōng yuán wēn míng, jiē rú shèng yú zhì dù.
东园温明，皆如乘舆制度。
zài guāng shī jiù yǐ wēn liáng chē, huáng wū zài dào, fā cái guān qīng chē běi jūn wǔ xiào shì jūn chén zhì mào líng, yǐ sòng qí zàng.
载光尸柩以辒辌车，黄屋在纛，发材官轻车北军五校士军陈至茂陵，以送其葬。
shì yuē xuān chéng hóu.
谥曰宣成侯。
fā sān hé zú chuān fù shì, qǐ zhǒng cí táng.
发三河卒穿复士，起冢祠堂。
zhì yuán yì sān bǎi jiā, zhǎng chéng fèng shǒu rú jiù fǎ.
置园邑三百家，长丞奉守如旧法。
chū, huò shì zhǐ xī hàn quán chén huò guāng zǐ sūn shē chǐ, mào líng xú shēng yuē:" huò shì bì wáng.
初，霍氏指西汉权臣霍光子孙奢侈，茂陵徐生曰：“霍氏必亡。
fū shē zé bù xùn, bù xùn bì wǔ shàng wǔ shàng zhě, nì dào yě.
夫奢则不逊，不逊必侮上；侮上者，逆道也。
zài rén zhī yòu, zhòng bì hài zhī.
在人之右，众必害之。
huò shì bǐng quán rì jiǔ, hài zhī zhě duō yǐ.
霍氏秉权日久，害之者多矣。
tiān xià hài zhī, ér yòu xíng yǐ nì dào, bù wáng hé dài!" nǎi shàng shū, yán:" huò shì tài shèng bì xià jí ài hòu zhī, yí yǐ shí yì zhì, wú shǐ zhì wáng.
天下害之，而又行以逆道，不亡何待！”乃上疏，言：“霍氏泰盛；陛下即爱厚之，宜以时抑制，无使至亡。
" shū sān shàng, zhé bào wén.
”书三上，辄报闻。
qí hòu, huò shì zhū miè, ér gào huò shì zhě jiē fēng.
其后，霍氏诛灭，而告霍氏者皆封。
rén wéi xú shēng shàng shū yuē:" chén wén kè yǒu guò zhǔ rén zhě, jiàn qí zào zhí tū zhù: tū, yān cōng, bàng yǒu jī xīn.
人为徐生上书曰：“臣闻客有过主人者，见其灶直突注：突，烟囱，傍有积薪。
kè wèi zhǔ rén:' gèng wéi qū tū, yuǎn xǐ qí xīn bù zhě, qiě yǒu huǒ huàn.
客谓主人：‘更为曲突，远徙其薪；不者，且有火患。
' zhǔ rén hēi rán bù yīng.
’主人嘿然不应。
é ér jiā guǒ shī huǒ, lín lǐ gòng jiù zhī, xìng ér dé xī.
俄而家果失火，邻里共救之，幸而得息。
yú shì shā niú zhì jiǔ, xiè qí lín rén.
于是杀牛置酒，谢其邻人。
zhuó làn zhě zài yú shàng xíng, yú gè yǐ gōng cì zuò, ér bù lù yán qū tū zhě.
灼烂者在于上行，余各以功次座，而不录言曲突者。
rén wèi zhǔ rén yuē:' xiāng shǐ tīng kè zhī yán, bù fèi niú jiǔ, zhōng wáng huǒ huàn.
人谓主人曰：‘乡使听客之言，不费牛酒，终亡火患。
jīn lùn gōng ér qǐng bīn, qū tū xǐ xīn wú ēn zé, jiāo tóu làn é wèi shàng kè yé?' zhǔ rén nǎi wù ér qǐng zhī.
今论功而请宾，曲突徙薪无恩泽，焦头烂额为上客耶?’主人乃寤而请之。
jīn mào líng xú fú shù shàng shū yán huò shì qiě yǒu biàn, yí fáng jué zhī.
今茂陵徐福数上书言霍氏且有变，宜防绝之。
xiāng shǐ fú shuō de xíng, zé guó wáng liè tǔ chū jué zhī fèi, chén wáng nì luàn zhū miè zhī bài.
乡使福说得行，则国亡裂土出爵之费，臣亡逆乱诛灭之败。
wǎng shì jì yǐ, ér fú dú bù méng qí gōng.
往事既已，而福独不蒙其功。
wéi bì xià chá zhī guì xǐ xīn qū tū zhī cè, shǐ jū jiāo fā zhuó làn zhī yòu.
唯陛下察之——贵徙薪曲突之策，使居焦发灼烂之右。
" shàng nǎi cì fú bó shí pǐ, hòu yǐ wéi láng.
”上乃赐福帛十匹，后以为郎。
xuān dì shǐ lì, yè jiàn gāo miào, dà jiàng jūn huò guāng cóng cān chéng, shàng nèi yán dàn zhī, ruò yǒu máng cì zài bèi.
宣帝始立，谒见高庙，大将军霍光从骖乘，上内严惮之，若有芒刺在背。
hòu chē qí jiāng jūn zhāng ān shì dài guāng cān chéng, tiān zǐ cóng róng sì tǐ, shén ān jìn yān.
后车骑将军张安世代光骖乘，天子从容肆体，甚安近焉。
jí guāng shēn sǐ.
及光身死。
ér zōng zú jìng zhū.
而宗族竟诛。
gù sú chuán zhī yuē:" wēi zhèn zhǔ zhě bù chù.
故俗传之曰：“威震主者不畜。
huò shì zhī huò, méng yú cān chéng.
霍氏之祸，萌于骖乘。
" zàn yuē: huò guāng yǐ jié fà nèi shì, qǐ yú jiē tà zhī jiān, què rán bǐng zhì, yì xíng yú zhǔ.
”赞曰：霍光以结发内侍，起于阶闼之间，确然秉志，谊形于主。
shòu qiǎng bǎo zhī tuō, rèn hàn shì zhī jì, dāng miào táng, yōng yòu jūn, cuī yàn wáng, pū shàng guān, yīn quán zhì dí, yǐ chéng qí zhōng.
受襁褓之托，任汉室之寄，当庙堂，拥幼君，摧燕王，仆上官，因权制敌，以成其忠。
chù fèi zhì zhī jì, lín dà jié ér bù kě duó, suì kuāng guó jiā, ān shè jì.
处废置之际，临大节而不可夺，遂匡国家，安社稷。
yōng zhāo lì xuān, guāng wèi shī bǎo, suī zhōu gōng ā héng, hé yǐ jiā cǐ! rán guāng bù xué wáng shù, àn yú dà lǐ, yīn qī xié móu, lì nǚ wèi hòu, zhàn nì yíng yì zhī yù, yǐ zēng diān fù zhī huò, sǐ cái sān nián, zōng zú zhū yí, āi zāi! xī huò shū fēng yú jìn, jìn jí hé dōng, guāng qǐ qí miáo yì hū? jīn rì dī yí dí wáng guó, jī lǔ hàn tíng, ér yǐ dǔ jìng wù zhǔ, zhōng xìn zì zhe, lēi gōng shàng jiàng, chuán guó hòu sì, shì míng zhōng xiào, qī shì nèi shì, hé qí shèng yě! běn yǐ xiū tú zuò jīn rén wéi jì tiān zhǔ, gù yīn cì xìng jīn shì yún.
拥昭立宣，光为师保，虽周公、阿衡，何以加此！然光不学亡术，暗于大理，阴妻邪谋，立女为后，湛溺盈溢之欲，以增颠覆之祸，死财三年，宗族诛夷，哀哉！昔霍叔封于晋，晋即河东，光岂其苗裔乎？金日磾夷狄亡国，羁虏汉庭，而以笃敬寤主，忠信自著，勒功上将，传国后嗣，世名忠孝，七世内侍，何其盛也！本以休屠作金人为祭天主，故因赐姓金氏云。

译文注释

《霍光传(节选)》的诗词大意